Η πίτσα είναι ένα από τα πιο αγαπημένα comfort foods παγκοσμίως, και δικαίως. Από τη Γροιλανδία μέχρι τη Χιλή, και από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Ιαπωνία, η πίτσα έχει κατακτήσει κάθε γωνιά του πλανήτη, με αμέτρητες παραλλαγές στη ζύμη και τις γεύσεις. Στην ουσία, κάθε χώρα και κάθε άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει τη δική του προσωπική εκδοχή της πίτσας, με συνδυασμούς υλικών που εκφράζουν την τοπική κουλτούρα και γεύση.
Όταν σκεφτόμαστε την ιστορία της πίτσας, οι περισσότεροι την αναγνωρίζουμε ως μια ιταλική εφεύρεση. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι η καταγωγή της πίτσας είναι πολύ πιο σκοτεινή και περίπλοκη, και η πραγματική της πατρίδα είναι ασαφής. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν τα ίχνη της ιστορίας της και να δούμε πού θα μας βγάλει αυτή η αναδρομή.
Η αρχή στην αρχαία Ελλάδα
Στην αρχαία Ελλάδα, υπήρχαν διάφορες μορφές πίτας που αποτελούν πρόδρομους της σημερινής πίτσας. Αυτές ήταν απλές ζύμες που ψήνονταν πάνω σε μεταλλικά ταψιά, τα οποία τοποθετούσαν πάνω στη φωτιά, σε καυτές πέτρες ή σε αυτοσχέδιους φούρνους. Πάνω στις ζύμες αυτές τοποθετούσαν διάφορα υλικά όπως κρέας, λαχανικά και φρούτα. Άλλες φορές, απλώς χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο και αρωματικά βότανα όπως θυμάρι και ρίγανη, δίνοντας τους μια λιτή αλλά εξαιρετικά γευστική υφή. Σημειώνεται ότι η ζύμη μπορεί να ήταν με προζύμι ή χωρίς, ανάλογα με την περιοχή και την εποχή.
Οι Έλληνες ήταν εξαιρετικοί «φουρναραίοι» της εποχής και τα παρασκευάσματα τους ήταν σε πολλές περιπτώσεις φτιαγμένα από κριθάρι, καθώς ήταν πιο αποδοτικό και εύκολο στην καλλιέργεια σε σχέση με το σιτάρι, το οποίο χρησιμοποιούταν για το ψωμί των πλουσίων. Αυτές οι ζύμες ονομάζονταν "πίτσα" ή "πίτα" – και αν αναλογιστούμε το όνομα, δεν μπορεί παρά να θυμίσει τη λέξη "πίτσα" που όλοι γνωρίζουμε σήμερα. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και από τον καθηγητή Diego Zancani από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πίτες της αρχαίας Ελλάδας είχαν συνήθως ένα φουσκωτό χείλος γύρω γύρω, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για να κρατούν το κομμάτι τους χωρίς να λερωθούν από τη σάλτσα. Και μιλώντας για σάλτσα, αυτή ήταν συνήθως κάτι πολύ πιο απλό από τη σημερινή σάλτσα ντομάτας – μπορεί να έμοιαζε περισσότερο με ένα είδος πέστο, με βότανα και ελαιόλαδο.
Η σύνδεση με την Ιταλία
Αργότερα, οι Έλληνες ίδρυσαν αποικίες στην Ιταλία, και μία από αυτές ήταν η Παρθενόπη, η οποία εξελίχθηκε στην Νέα Πόλη ή Νεάπολη (σήμερα γνωστή ως Νάπολη). Από εδώ ξεκινά η ιστορία της πίτσας, καθώς η Νάπολη έγινε το κέντρο της ανάπτυξής της.
Η λέξη "πίτσα" εμφανίζεται για πρώτη φορά σε έγγραφα γύρω στο 1000 μ.Χ., όταν αναφερόταν ως φαγητό που οι κάτοικοι έπρεπε να πληρώνουν ως ενοίκιο για τα σπίτια τους, μαζί με άλλες τροφές και χρηματικά ποσά. Στην αρχή, η πίτσα ήταν ένα πολύ απλό φαγητό για τους φτωχούς της πόλης, και η συνταγή της περιλάμβανε κυρίως ζύμη με χοιρινό λίπος ή λάδι και τυρί.
Η εξέλιξη στη Νάπολη
Η πίτσα, ωστόσο, ήταν πολύ διαφορετική από αυτήν που γνωρίζουμε σήμερα. Στην Σικελία, για παράδειγμα, οι Άποικοι από την Ελλάδα έφτιαχναν μια αφράτη, επίπεδη ζύμη γνωστή ως Φοκάτσια, που ήταν ένα παρασκεύασμα που επίσης συνδύαζε ζύμη και διάφορα υλικά. Στην Νάπολη, οι πίτσες είχαν πιο αφράτη βάση και ήταν συχνά ορθογώνιες, ενώ οι στρογγυλές πίτσες ήρθαν λίγο αργότερα.
Το σημαντικό σημείο καμπής ήρθε το 1760, όταν η ντομάτα έφτασε στην Ιταλία και σιγά σιγά άρχισε να προστεθεί στην πίτσα. Στην αρχή, κοβόταν σε φέτες και αργότερα, εξελίχθηκε σε σάλτσα ντομάτας, η οποία άλλαξε για πάντα την πίτσα όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Η «Πίτσα Μαργαρίτα»
Το 1889, η νέα βασίλισσα της Ιταλίας, Μαργαρίτα της Σαβοΐας, επισκέφτηκε τη Νάπολη. Εκεί δοκίμασε τρεις διαφορετικές πίτσες από τον καλύτερο πιτσαγιόλο της πόλης, και η πίτσα που της άρεσε περισσότερο ήταν αυτή με ντομάτα, μοτσαρέλα και βασιλικό. Αυτή η πίτσα ονομάστηκε Πίτσα Μαργαρίτα, προς τιμήν της βασίλισσας, και τα τρία συστατικά της, που συμβόλιζαν τα χρώματα της νέας ιταλικής σημαίας, έκαναν την πίτσα ακόμα πιο δημοφιλή.
Η διάδοση στην Αμερική και παγκοσμίως
Η πίτσα συνέχισε την πορεία της και τον 19ο αιώνα, όταν η μετανάστευση Ιταλών στις Ηνωμένες Πολιτείες συνέβαλε στη διάδοσή της. Μαζί τους, έφεραν και τις συνταγές για την πίτσα, και σταδιακά η πίτσα έγινε αγαπημένο φαγητό της Αμερικής. Η εξάπλωση της πίτσας στους Αμερικανούς στρατιώτες που υπηρετούσαν στην Ιταλία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έδωσε την τελευταία ώθηση για την παγκοσμιοποίηση της πίτσας.
Σήμερα, η πίτσα είναι ένα από τα πιο διάσημα φαγητά στον κόσμο, και οι Ιταλοί, ειδικότερα οι Ναπολιτάνοι, έχουν αναλάβει την προστασία της αυθεντικής συνταγής της πίτσας, καθορίζοντας αυστηρούς κανόνες για τα συστατικά της και τη διαδικασία παρασκευής της.
Και πού καταλήγουν όλα αυτά;
Η ιστορία της πίτσας είναι γεμάτη αντιφάσεις και μυστηριώδης εξελίξεις, αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: είτε η Ελλάδα, είτε η Ιταλία έχει μεγαλύτερη «πατρότητα», η πίτσα έχει καταφέρει να κερδίσει την καρδιά όλου του κόσμου. Και με τον τρόπο αυτό, η πίτσα συνεχίζει να εξελίσσεται και να ενσωματώνει τις γεύσεις και τις παραδόσεις κάθε τόπου, δημιουργώντας μοναδικές εκδοχές σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Εκεί που καταλήγουμε είναι ότι το ποιος έκανε την πρώτη πίτσα είναι μάλλον μια ανοιχτή ερώτηση, με την Ελλάδα και την Ιταλία να διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία σε έναν αγώνα που φαίνεται να μην έχει νικητή.
Εμείς, όμως, μπορούμε να απολαμβάνουμε πάντα την πίτσα σε όλες τις τις εκδοχές, γι' αυτό σας παραθέτω εδώ τις πιο ενδιαφέρουσες συνταγές για να δημιουργήσετε τις δικές σας!
